هوالحبیب

منتظرم استاد تعقیباتش را بخواند و برود. شده‌ام قالب یخ وسط چله تابستان. نا ندارم. چهار ساعت از کلاس رفته اما انگار استاد اندازه چهل ساعت آمار تحلیلی و اس‌‌پی‌اس‌اس (SPSS) به خوردمان داده. هضمش سخت شده، حتی برای من که قبلا چیزهایی چشیده‌ام.

مسئول جلسه خانم خنده‌رویی است؛ تا آمدن ناهار قوت قلب می‌دهد. از توانمندی‌های بالقوه‌مان می‌گوید که باید بالفعل شود. ما اما در دلمان می‌خندیم، حسابی. مثل روز مشخص است؛ ناهار را که بخوریم، برق هم تشریف فرما شده و نسیم خنک ما را به وادی بدون داده و آمار و تحلیل می‌برد.

سفره‌ پهن می‌شود. بوی زرشک پلو و مرغ از زیر بسته‌ها آلومینیومی بیرون می‌زند. پیچ و تاب روده‌هایم بیشتر می‌شود. کم کم از پناه دیوارها دل می‌کنیم و به آغوش پر مهر سفره روی می‌آوریم.

نان و مخلفات دست به دست می‌شود؛ نوبت به نوشیدنی می‌رسد. چشمم که به بسته‌های مشکی می‌افتد ته دلم خالی می‌شود. کسی توی گوشم زمزمه می‌کند:
- اگر باز هم…؟؟
زبانم به جواب باز نشده که مثل بی‌سوادها، حروف درشت انگلیسی روی بسته را هجی می‌کنم، گل از گلم می‌شکفد.

قاشق یک‌بار مصرف را می‌زنم زیر پلو و آخرین لقمه را میهمان معده مبارک می‌کنم.
- حالا نوبتی هم که باشه نوبت نوشیدنیه!
انگار دارم مهمترین مناسک عبادی را به جا می‌آورم؛ با عزت و احترام شیشه پلاستیکی را برمی‌دارم. اول براندازش می‌کنم. کلی قربان صدقه‌اش می‌روم. بعد چشم‌هایم را می‌بندم و خودم را از چشمه سرشار «زمزم» سیراب می‌کنم.

با هر جرعه، همه حس‌های خوبی کودکی می‌دود توی تنم. شیشه‌های سرخ و سیاه جلوی چشمم رژه می‌روند و صدای تق تق قاشق زیر در‌های فلزی توی گوشم می‌پیچد.

زمزم برایم بوی عید می‌دهد. بوی تن آقا بزرگ و سفره گل و گشادش. جیغ و داد نوه‌ها سر نوشابه‌های قرمز! جر زدن سر جمع‌کردن درهای فلزی و جمع کردن پول رایج برای بازی‌هایمان.

زمزم برایم بوی رفاقت‌های دبیرستان می‌دهد. شرط بستن‌های سر کارنامه آخر سال و شاگرد اولی. میهمان شدن به بوفه مدرسه و بازیگوشی بچه‌ها؛ مقنعه و صورت‌های آبچکان از نوشابه…

آخرین جرعه را که بالا می‌روم از خاطره‌بازی دست می‌کشم. به خیالم حالا معده‌ام توان هضم هر داده‌ای را دارد…

#تولید_کن
#تحریم_کالا_اسرائیلی
#ایرانی_بخر

هوالحبیب

نمی‌دانم چرا شبی سر از اینجا در آوردم. چرا دارم خاطراتم را ورق می‌زنم. چرا این لیست را بالا پایین می‌کنم. شاید پی سوژه چرب و نرمی برای نوشتن می‌گردم. شاید هم دلم می‌خواهد یکی از بین این آدم‌ها توی چشم‌هایم خیره شود و بگوید: «تو از پسش برمی‌آیی!» نگاهم روی اسامی می‌دود. چهره‌ها گاه آشنا می‌زند و گاه غریبه. اما به یک چیز که می‌رسد می‌ایستد. پلک می‌زنم. دوباره می‌خوانم. کلمه فقید خودش را زورکی چسبانده کنار اسم دکتر حکیمی. چیزی در قلبم فشرده می‌شود. حس می‌کنم اشک پشت پلک‌هایم لمبر می‌زند.

می‌دانی شاید یادم نباشد درمنه‌ها کجا رشد می‌کردند. قیچ‌ها کی میوه می‌دادند. نام علمی پیرگیاه چه بود. شاید ندانم خانواده رزاسه چند گونه داشت. مشخصه اصلی‌شان چه بود. بین خودمان بماند شاید از آن شوق و ذوق گذشته برای فهمیدن گونه‌های گیاهی خبری نباشد؛ اما یقین دارم یک چیز هیچ وقت از یادم نمی‌رود. یک چیز تا ابد توی کشوی مغزم جا خوش کرده و آن Avena sativa است.

نمیدانم کدام روز از روزهای هفته بود. هوا سرد بود یا گرم. آسمان ابری بود یا صاف. فقط یادم هست در کلاس باز شد. عاقله مرد شصت و سه‌‌چهار ‌ساله با موهای جو گندمی از پشتش سرک کشید. بی‌اختیار بلند شدیم همه سی و دو نفرمان. همه دختر و پسرهایی که پر از شوق دانستن بودیم. استاد سلام داد به همه سی ‌دو سه نفرمان. کت نخودی‌ را از تن درآورد ـ  چقدر لاغر و استخوانی بود!ـ بعد از جیب پیراهن چهارخانه‌اش یک گیاه بیرون کشید. چند قدم از تخته سیاه فاصله گرفت. ایستاد درست وسط کلاس. چشم‌هایش را ریز کرد و از پشت شیشه‌های مستطیلی عینکش نگاهمان کرد. همه سی ‌دو سه نفرمان را. خیالش که راحت شد؛ درس را شروع کرد.

Avena sativa اسم و فامیل یک هنرپیشه نیست. یک برند معروف لباس یا ماشین هم نیست. نام علمی یک گونه گیاهی است. از خانواده گندمیان. در فارسی جو دوسر صدایش می‌زنند. شاید چون برخلاف جو معمولی خوشه‌هایش دو سر دارند. آن روز جو دو سر دست به دست گشت بین همه سی و دو سه نفرمان. مثل بچه‌های کلاس اولی بهش زل زدیم. سر و ته‌اش کردیم. غلاف‌هایش را ورانداز کردیم. روی برگ‌های زبر و سوزنی‌اش دست کشیدیم. شاید هم دور از چشم استاد بو کشیدم و مزه کردیم. - مثل میوه‌های زیتون تلخ دانشکده!ـ بعد با همه جزئیات به خاطر سپردیم و توی جزوه‌هایمان اسمش را پررنگ نوشتیم. شاید حتی بعد از کلاس از حیاط دانشکده نفری یک جو دوسر پیدا کردیم و تنگ یادداشت‌هایمان توی جزوه‌هایمان چسباندیم.

به کلمه فقید با حسرت نگاه می‌کنم. نمی‌دانم دکتر حکیمی کی رفت؟ چه روزی از روزهای هفته. نمی‌دانم آن روز هوا سرد بود یا گرم. آسمان صاف بود یا ابری. نمی‌دانم ما سی و دو سه نفر کجا بودیم؟ اما می‌دانم بهشت آنقدر گونه گیاهی دارد که او هیچ وقت بیکار نمی‌نشیند. کسی چه می‌داند شاید منتظر هست تا ما دوباره کنارش جمع شویم همه سی ‌دوـ سه نفرمان و او درسش را از سر بگیرد…

هوالحی
همه دور تخت را گرفته‌اند. باجی، مامان، زندایی. حتی دایی. نگاهم بین‌شان دور می‌زند. دایی زیر لب حمد می‌خواند. برای شفا شاید. جای بابا خالی است. باجی هق‌هق می‌کند. مامان هم شانه‌هایش را گرفته و دلداری‌اش می‌دهد. توی دلش خدا می‌داند چه خبر هست. زندایی گوشه چادرش را بین دندان‌هایش فشار می‌دهد. با نگاهش بهم می‌گوید: «پر روی بی‌خاصیت! یه تکه پا بیا جلوتر چشم پیرزن روشن بشه!» مثل الدنگ‌ها عقب‌تر ایستاده‌ام. پای جلو رفتن ندارم. انگار میخ شده‌ام به زمین. دلم می‌خواهد فرار کنم از این چهاردیواری. از این آدم‌ها. از تختی که گوشه اتاق هست. از آدمی که مثل چوب خشک افتاده رویش. نمی‌دانم چرا؟ یعنی این همان عمه هست.

خوش و بش‌ و اشک‌ها که تمام می‌شود همه می‌نشینند. از خدا خواسته من هم می‌نشینم. دخترعمه‌ها پذیرایی می‌کنند. همه مشغول خوردن چای و شیرینی و آجیل و میوه می‌شوند! انگار نه انگار گوشه اتاق تختی است و روی تخت آدمی است که سه سال است حتی اختیار خودش را هم ندارد چه رسد به زبانش. حاج احمد نمی‌دانم چرا این وسط یاد ماجرای مرگ مادربزرگ افتاده. شاید می‌خواهد مقدمه‌چینی کند. شاید هر شب با خودش ماجرای مرگ یکی از آشناها را مرور می‌کند. چه می‌دانم شاید دارد کم کم خودش را آماده می‌کند برای آینده. برای روزهایی که دیر یا زود می‌آ‌ید. دائی علی هم همراهی‌اش می‌کند. انگار جز به جز ماجرا یادش هست.

دایی علی می‌گوید: یکی از روزهای آذر که سردترین روز سال بود. با خودم می‌گویم: سردترین پاییز عمرت نه؟ او هنوز به اصل ماجرا نرسیده که بغضش خودی نشان می‌دهد. کلاس چهارم بودم. تازه از مدرسه برگشته بودم. دیدم جنازه مادرم را روی تابوت گذاشته‌اند و دارند از خانه بیرون می‌برند. بهتم زده بود. مانده بود به سرکوچه برسند که حاجی با بسته‌های داروها پیدایش شد. تابوت را که دید بسته داروها را پرت کرد سینه دیوار. رو به آسمان داد زد: امیدم ناامید شد. بلند طوری که همه آبادی فهمیدند. بغض دایی علی دارد کار دستش می‌دهد. چشم‌هایش از اشک لمپر می‌زند. به خودم می‌گویم: اما نه مثل وقت‌‌هایی که عمه گریه‌اش می‌گیرد نه؟

دلم می‌سوزد برای پدربزرگ، عاقله‌مرد چهل‌ساله با سه تا بچه قد و نیم قد بی‌مادر. برای پسربچه یازده ساله دهاتی با لباس‌های ژنده و موهای ژولیده. برای پسر بچه‌ای که تلخ‌ترین و دردناک‌ترین پاییز عمرش را تجربه کرد. دلم تنگ می‌شود برای مادربزرگی که ندیدم. مادربزرگی که بغلش نکردم. برایش نق نزدم. مادربزرگی که قربان‌صدقه‌ام نرفته. به مامان نگاه می‌کنم. گوشه چادرش را می‌کشد روی گونه‌های تو رفته‌اش. نمی‌دانم برای خودش گریه می‌کند یا برای عمه. یا برای بچگی‌هایش.

حاج احمد رو به دایی‌ علی پی حرفش را می‌گیرد. روز تشییع تو را گذاشته بودند روی شانه‌های حاجی و پشتت هم پتو انداخته بودند. هوا سوز داشت خیلی. بچه ضعیفی بودی. دایی علی چایی‌اش را هورت می‌کشد. به سرش تکانی می‌دهد؛ یعنی آره. برای اینکه تلخی چایی‌اش کمتر شود می‌گوید: حالا ننه بزرگ تو هیر و بیر تشییع جنازه فکر لنگ کفشی بود که گم شده بود! بعد پقی می‌زند زیر خنده. حاج احمد هم همراهی‌اش می‌کند. انگار نه خانی آمده نه خانی رفته. نگاهم به تخت گوشه اتاق هست. ته استکانم را سر می‌کشم. دهانم تلخ می‌شود تلخ تلخ.

هوالحبیب
پاییز تازه به نیمه رسیده بود که در دل کویر چشم باز کردم. در روستایی بازمانده از عهد ساسانی. کودکی‌هایم توی باغ‌های انار سپری شد. زیر سایه درخت‌های زرد و سرخ و نارنجی‌پوش. کودکی‌هایم طعم انار داشت. ترش و شیرین و مَلَس. من با پاییز قد کشیدم. با کِرم‌های ابریشم پوست انداختم. کودکی‌هایم بوی خاک‌ رُس می‌داد. من بزرگ شدم در آغوش کویر. کویر معلم خوبی بود مثل پدرم. کویر زیبا بود. شب‌ها، آسمانش صاف و پاک و ساده و پر ستاره بود؛ اما عیبی داشت. آب کیمیا بود اینجا مثل پنج پهلوی‌های بی‌بی. من یاد گرفتم از کویر، مثل اجدادم، چشم انتظار آسمان نمانم. یاد گرفتم به آفتابی که چشم‌هایم را می‌سوزاند، زُل نزنم. یاد گرفتم به دل زمین بزنم. تا اعماقش بروم. خدای آسمان، خدای زمین هم بود. همین کافی بود. یاد گرفتم عرق بریزم مثل اجدادم. حتی اگر ترسیدم عقب نکشم. فقط بروم و بروم تا به آب برسم. به کیمیای کویر به چیزی که زندگی می‌‌‌بخشد.

هوالحبیب
خوبی رشته دانشگاهی‌ام به این بود که به هر علمی سرک می‌کشیدم. از ریاضی و آمار و احتمالات بگیر تا شیمی و زمین‌شناسی و هوا و اقلیم. از فیزیک و هیدرولوژی تا پرنده‌شناسی و حشره‌شناسی. سال سوم بودم و شیمی آلی 1 و 2 داشتم. معمولا اینطور درس‌ها نیم واحدی هم آزمایشگاه داشت. استاد شیمی آلی سخت‌گیر بود اما استاد آزمایشگاه هزار مرتبه سخت‌گیرتر. از آن استادهای متشخص و اتوکشیده که مو را از ماست می‌کشند. یادم هست جلسه اول رفت پای تابلو و یک عالمه قانون نوشت. از دیر آمدن تا غیبت و بهم زدن نظم کلاس و بقیه مسائل. خلاصه طوری خط و نشان کشید که همه ماست‌ها را کیسه کردند و حساب کار دستشان آمد. معمولا روند کلاس اینطوری بود که بعد از کوئیز (کتبی کلاسی) استاد آزمایش را شرح می‌داد. نکات لازم را می‌گفت و بعد ما باید مشغول کار می‌شدیم. آن روز کذایی بعد از کوئیز و شرح آزمایش همه پشت میزها مستقر شدیم تا کارمان را شروع کنیم. هر گروهی باید می‌رفت و وسایل مورد نیازش را از گوشه آزمایشگاه که استاد از قبل آماده کرده بود، برمی‌داشت. طبق معمول من و مرضیه هم وسایلمان را آوردیم. باید محلولی را درست می‌کردیم و توی بِشِر می ریختیم و روی شعله حرارت می‌دادیم. استاد مثل همیشه رفته بود اتاقش. با وجود پنجره بزرگ که به محیط آزمایشگاه اشراف داشت چیزی از زیر نگاهش در نمی‌رفت. از آنجا به کار همه نظارت داشت.
برای درست کردن محلول باید آب مقطر اضافه می‌کردیم. اما بین وسایل پیست نبود. مرضیه گفت: یادمان رفته. برو پیست رو بیار. من هم رفتم روی میز را نگاه کردم اما پیستی نبود. یک نگاه به بقیه گروه‌ها انداختم. همه سرگرم کارشان بودند. دلم نمی‌خواست از بقیه عقب بیافتیم. همان اندازه هم دلم نمی‌خواست به هیچ گروهی رو بیاندازم و پیستشان را قرض بگیرم. برگشتم پیش مرضیه و گفتم: هیچی نبود که حتما استاد یادش رفته برای ما پیست بذاره! من به مرضیه اصرار که تو به استاد بگو او اصرار که من بگویم. هیچ کدام هم زیر بار نمی‌رفتیم. توی همین اوضاع بود که دیدم ردیف بالای سرمان یک پیست هست. از خدا خواسته پیست را برداشتم و به مرضیه نشان دادم. هر دو داشتیم از خوشحالی بال درمی‌آوردیم.
محلول را درست کردیم و گذاشتیم روی شعله تا با حرارت ملایم کم کم به نقطه جوش برسد. مرضیه مثل همیشه بالای سر کار داشت نظارت می‌کرد. من هم سرخوشانه نشسته بودم روی صندلی چرخان و بقیه گروه‌ها را می‌پاییدم. توی احوال خودم بودم که مرضیه دستش را گذاشت روی شانه‌ام و گفت: یه لحظه نگاه کن چرا این محلول اینطوریه؟ با حرص بلند شدم و گفتم: باز چیه؟ گفت: نه! ببین با این سرعت نباید جوش بیاد به نظرم عادی نیست! عینکم را روی دماغم جابه‌جا کردم و نگاهی به داخل بِشر انداختم. حباب‌هایی به مرکزیت بشر تند تند به وجود می‌آمد و ناپدید می‌شد. مرضیه حق داشت. این محلول نباید به این سرعت به جوش می‌آمد. اما ما که همه مراحل را درست رفته بودیم. یعنی کجای کار ایراد داشت؟ همینطور که هر دو خیره به محلول بودیم و داشتیم جوانب مسئله را می‌سنجدیم یکهو از توی بشر شعله‌های آتش بالا زد. من پریدم بغل مرضیه و جیغ کشیدم. بیچاره مرضیه هم هول شده بود و نمی‌دانست چیکار کند فقط با صدایی که کم از فریاد نداشت می‌گفت: آتیش آتیش… کلاس به همه ریخته بود و همه گروه‌ها ریخته بودند سر میز ما. هیچ کس هم جرات نداشت نزدیک شود. من و مرضیه هم که از ترس نمی‌دانستیم چه کنیم. اما استاد عین قرقی خودش را رساند سر میز. من که دیدم حسابی هوا پس است پریدم پشت سر بقیه و خودم را قایم کردم. داشتم عین بید می‌لرزیدم. هم نظم کلاس را به هم زده بودیم هم گندی بالا آورده بودیم که معلوم نبود می‌خواست به کجا برسد. استاد خیلی سریع فلکه گاز را بست. شعله زیر بشر قطع شد. آتش داخلش هم فروکش کرد و همه نفس راحتی کشیدیم. استاد نگاهی به دور و بر انداخت و من و مرضیه را صدا زد. دلم می‌خواست زمین دهان باز کند و من را فرو بدهد. هم از نگاه بچه‌ها و هم از نگاه برافروخته استاد جرات جلو آمدن نداشتم. اما چاره‌ای نبود. خودم را به مرضیه رساندم. بیچاره رنگ به صورت نداشت. استاد نگاهی به ما و نگاهی به میز کرد و گفت مگه چی ریخته بودین توی محلول؟ من که انگار لال شده بودم و زبانم حرکت نمی‌کرد. مرضیه من و منی کرد و به پیست روی میز اشاره کرد. استاد هم پیست را برداشت و وراندزش کرد و بو کشید و گفت: اینکه اتانوله! از کجا برداشتین. فکر کردین اینجا کجاست خونه خاله؟ هزار بار تا حالا تاکید کردم همه وسایل آزمایش رو از روی میز بردارین. حالا غیر از اینها شعله آتیش جیغ و داد داره سریع فلکه رو می‌بستین. حالا وقتی دوباره مجبور شدین آز شیمی رو بگیرین متوجه می‌شین باید چیکار کنین.
توی آن لحظه دلم می‌خواست فقط برای خودم و همه کوئیزهای که نمره کامل گرفته بودم های های گریه کنم.