هوالحبیب

عادت بدی است. اما انگار زنده به همین عات‌هایم. نمی‌توانم ترکشان کنم. یا نمی‌خواهم. انگار به وجودم سنجاق شده. از وقتی یادم می‌آید کتاب‌های درسی را اینطور می‌خواندم. ترکیبی از فهمیدنی و حفظی. حالا که دارم از تحصیل فارغ می‌شوم نوبت غیردرسی‌ها شده. عادت بدم به بقیه کتاب‌ها سرایت کرده. این روزها سرم به چند کتاب گرم است. کتاب‌هایی با موضوعات متفاوت از نویسنده‌هایی متفاوت! انگار هر کدام داروی درد خاصی باشند.
طاقچه را باز می‌کنم. مرددم بین کتاب‌ها. شعر، داستان کوتاه، رمان و سفرنامه! سفره‌ام پروپیمان هست. باید ببینم میلم به کدام بیشتر است. «گوهر شب چراغ» بدجوری با دلم بازی کرده این روزها. بعد از دو هفته هنوز ده درصدش مانده! اما دلم نمی‌آید دوباره بازش کنم. حکایت‌های حاج شیخ حکم شیشه عطر خوش‌بو است. دلم نمی‌آید تمامش کنم. می‌خواهم هر روز به یمن تبرک دستی بکشم به عبای ساده‌ی حاج شیخ. شاید عقل و دلم با هم شفا بگیرد. می‌خواهم با او همراه شوم. به کوچه پس‌کوچه‌های شهرم سفر کنم. پای ثابت نماز‌های «مسجد برخوردار» شوم. می‌خواهم سهمی از اخلاص روضه‌های سید یحیی‌ها داشته باشم. سادگی و صمیمت آدم‌های شهرم مرا سرمست می‌کند. کیفور شوم با این واژه‌ها.
انگار حاج شیخ آمده در این روزها منِ طلبه‌ام را زنده کند دوباره. بله «حاج شیخ غلامرضا» روحانی باسوادی که خودش را خادم دین می‌داند. یک مبلغ ساده نه بیشتر! می‌تواند مجاور ضامن آهو شود. نماز و منبرش را برود، بی‌زحمت. یا لااقل در شهر و دیار پدری‌اش با شهرتی که دارد دوروبرش را شلوغ کند! اما او از این جنس‌ها نیست. تمرین راه رفتن روی پل صراطش را از بچگی شروع کرده با راه رفتن روی چینه‌های دیوار. با این چیزها سرگرم نمی‌شود! اسم‌‌ورسم‌دار که شده خانه‌اش را خرج مایحتاج یهودی‌های قحطی‌زده کرده. پس دلش با کرور کرور خمس و زکات نمی‌لرزد. به قرص نان ساده بسنده می‌کند. گلیم ساده زیر پایش را می‌فروشد حتی. چیزی هم که در بساطش نباشد کتاب‌هایش را گرو می‌گذارد. اما اجازه نمی‌دهد به ناموس مردم نگاه چپ بیافتد.
حاج شیخ غلامرضا آدم یک جاماندن نیست. نمی‌تواند بنشیند تا آدم‌ها بیایند به دست‌بوسی‌اش. باید باروبندیلش را بردارد. با مرکب ساده‌ حتی. شده با پای پیاده؛ اما باید راهی ‌شود. برود حتی تک و تنها. با تن بیمار. روستا به روستا. به ده‌کوره‌ها. جاهایی که اهالی‌اش از دین اسمش را شنیده‌اند فقط. آبادی‌هایی که حتی طلبه‌ سال دوم و سومی هم به خود ندیده چه رسد عالم اهل دلی مثل او. حاج شیخ پیش‌نمازی یک مسجد‌ سوت و کور و کم جمعیت را می‌پسندد. شب را در کاهدان خانه‌ای محقر سر می‌کند. حتی توقع حق تبلیغ هم ندارد از اهالی. چیزی دستش بدهند نگرفته بخشیده.
حکایت‌های حاج شیخ را باید چندین و چندبار بخوانم. نباید به یکبار اکتفا کنم. باید انقدر بخوانم که از بر شوم. باید سبک زندگی‌ام شود. گوهر شب‌چراغم شود. طلبه‌هایی مثل من نباید یادشان برود میراثدار چه عالمانی هستند…

هوالحبیب

نمی‌دانم شاید این خصلت من است شاید هم نه. شاید بقیه هم وقتی از جنگیدن در دنیای بیرون خسته می‌شوند. وقتی چیزی نیست که امیدوارشان کند. وقتی حس می‌کنند ته کشیده‌اند و دارند تمام می‌شوند. هیچ چیز باب میلشان نیست. نه آن‌ها آدم‌ها را می‌فهمند و نه آدم‌ها آن‌ها را. ترجیح می‌دهند به دنیای درون پناه ببرند. می‌روند و در خلوت خودشان تنها می‌شوند، با دنیایی از کتاب‌ها. کتاب‌ها دریچه دنیای درون بقیه هستند. آغوش بازی که به روی روح خسته‌شان گشوده می‌شود. آن‌ها با شخصیت‌های مختلف آشنا می‌شوند. تجربه می‌کنند. زندگی می‌کنند. می‌ترسند. خوشحال می‌شوند. عاشق می‌شوند. نفس می‌کشند. می‌جنگند. قهرمان می‌شوند. آنقدر در دنیای درون آدم‌ها غوطه‌ور می‌شوند که خودشان را  هم یادشان می‌رود. فراموش می‌کنند که مشکلی بود. دردی داشتند. چیزی بود که آزارشان می‌داد. آدم‌هایی بودند که همدیگر را نمی‌فهمیدند. غمی روی دلشان سنگینی می‌کرد. آن وقت دوباره برمی‌گردند به دنیای بیرون و زندگی جدیدی را آغاز می‌کنند. کتاب‌ها به آن‌ها فرصت می‌دهند که خودشان را بسازند و این بهترین هدیه است نه؟

هوالحبیب

فصل شیدایی لیلاها حکایت همراهی یا عدم همراهی شش شخصیت با امام حسین علیه السلام در حادثه کربلا است. البته شخصیت هفتمی هم در ابتدای کتاب معرفی می‌شود که به نظر خود نویسنده می‌آید. چراکه با هر یک از شخصیت‌ها همراه می‌شود و به فراخور موقعیت، بیان داستان را به عهده می‌گیرد. با خواندن کتاب مفهوم عاقبت به خیر و عاقبت به شری بیشتر از سایر مفاهیم در ذهن مرور می‌شود. مثلا فردی مثل “حر” با اینکه در جبهه دشمن قرار دارد و حتی کارش به بستن راه امام هم می‌رسد اما در نهایت به خاطر ادبش عاقبت به خیر می‌شود یا فردی مثل زهیر که از دیدار با امام فراری است و حتی پیرو عثمان است، در نهایت جز یاران امام قرار می‌گیرد. اما در مقابل افرادی مثل ضحاک بن عبدالله هم هست که برای یاری امام شرط می‌گذارد و در نهایت ظهر روز عاشورا در حالی که هیچ یار و یاوری برای امام نمانده دست از همیاریش برمی‌دارد و عاقبتی جز حیرت و حسرت نصیبش نمی‌شود. یا شبث بن ربعی که جز دعوت کنندگان امام به کوفه است اما در نهایت به هوای حکومت، همراهی سپاه عمر سعد را انتخاب می‌کند.

متن کتاب اگرچه نثر ادبی است اما تقریبا روان و شیوا نوشته شده است. کمتر واژه سخت و نامفهومی در آن دیدم. منتها برخی افعال ماضی نقلی بدون “است” آمده بود. ساختار کلی جمله‌ها گاه جابه‌جا شده بود مثلا فعل وسط جمله آمده بود (صدایی از بیرون سکون می‌پاشد به خیمه) یا قیدها در آخر جمله آمده بود مثل (و آتشی که در جان ضحاک زبانه می گیرد، هزار باره.) گاهی جملات ناتمام رها شده بود یا بین کلمات و عبارات یک پاراگراف سه نقطه زیاد وجود داشت.

روال کلی داستان یک شخصیت به گونه‌ای است که روایت اول شخص شروع می‌شود و گاهی وسط یا پایانش با سوم شخص ختم می‌شود. بین داستان، شخصیت‌ها گریزی به گذشته می‌زدند که اغلب کامل بیان می‌شود و بعد دوباره به زمان حال برمی‌گردد اما در مورد عمروبن قظفه وقتی ماجرای جنگیدنش را تعریف می‌کند یک عبارت از گذشته می‌گوید یعنی دیداری که با امام علی علیه السلام داشته و یک عبارت از زمان حال که در میدان عاشورا است. به نظرم این باعث سردرگمی خواننده می‌شود مثل خودم که ابتدا متوجه نشدم اما دوباره که خواندم فهمیدم. البته عبارتي هم بود که من نفهمیدم (بی درنگ عبیدالله بود که در کار خود تمام است، مکر و قساوت.)

هوالحبيب

وقتی “سلام بر ابراهیم” را می‌خوانی حس می‌گنی واژه‌ها تو را در مواجهه با خودت قرار ‌می‌دهند. خودی که این روزها ترجیح می‌دادی پنهانش کنی. انگار از اینکه به دادگاه وجدانت پا بگذاری واهمه داشتی اما حالا گریزی نیست. او یک مقیاس است. یک شاخص بزرگ برای مقایسه آنچه هستی و آنچه باید باشی. آنقدر روشن و واضح است که نمی‌توانی انکارش کنی. نمی‌توانی بهانه بیاوری. بالاخره به خودت می‌آیی و می‌بینی چقدر از مسیر اصلی دور افتاده‌ بودی. هیچ حواست نبوده و در تاریکی فرو رفته بودی. کسی باید می‌آمد و چراغ راهت می‌شد. کسی باید از این همه جهالت نجاتت می‌داد.